«Αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο κατάματα μέσα από έρευνα και καινοτόμες λύσεις»
Κύριο μέλημα όλων θα πρέπει να είναι η διασφάλιση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών, σημειώνει στο Health η Δρ Μαριάννα Προκόπη Δημητριάδη, συνιδρύτρια τριών πιστοποιημένων καινοτόμων εταιρειών και Ερευνήτρια του εργαστηρίου Εμβιομηχανικής και Βιοσυστημάτων (BIOLISYS) του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Η Δρ Προκόπη η οποία συμμετέχει ενεργά σε διάφορα ερευνητικά προγράμματα για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου, αναλύει τον τρόπο με τον οποίο οι καινοτόμες θεραπείες μπορούν να συμβάλουν στην πρόκληση της ασθένειας και εξηγεί τους στόχους της πρωτοποριακής θεραπευτικής μεθόδου κατά του μεταστατικού καρκίνου του μαστού EVmiR®, για την οποία βραβεύτηκε από την Αμερικανική Ακαδημία Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας.
Τι είναι για εσάς ο καρκίνος; Για ποιο λόγο επιλέξατε να ασχοληθείτε ως ερευνήτρια, με την εν λόγω ασθένεια;
Ο καρκίνος είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα. Πρόκειται για μια σύνθετη ασθένεια, αφού κάθε μορφή καρκίνου συνιστά διαφορετική νόσο, στην οποία εμπλέκονται γενετικοί, κληρονομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Είναι διαφορετικός από άνθρωπο σε άνθρωπο και αποδίδεται σε μία ομάδα ασθενειών. Με απλά λόγια θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο καρκίνος είναι η ανώμαλη και η υπερβολική ανάπτυξη των κυττάρων του οργανισμού που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας μάζας κυττάρων δηλαδή σε διάφορα σημεία του σώματος. Η ερευνητική ενασχόλησή μου με τον καρκίνο ήταν ένα τυχαίο γεγονός. Κατά την διάρκεια των διδακτορικών μου σπουδών στο King’s College του Λονδίνου με θέμα την Καρδιοαγγειακή έρευνα ανακάλυψα τυχαία μια ογκοπρωτεΐνη που θα μπορούσε να αποδειχτεί κατάλληλη ως μελλοντικός θεραπευτικός στόχος για πολλά είδη καρκίνου. Ερχόμενη στην Κύπρο όμως, προσωπικές και οικογενειακές συγκυρίες με ώθησαν ακόμη παραπάνω για να αφιερώσω την ερευνά μου στην ασθένεια αυτή. Για μένα καρκίνος δεν πρέπει να θεωρείται πλέον θανατική καταδίκη αλλά μια χρόνια ασθένεια και κύριο μέλημα όλων των επαγγελματιών υγείας και έρευνας θα πρέπει να είναι η προσφορά νέων καινοτόμων ιδεών για την προάσπιση της ποιότητας ζωής των ογκολογικών ασθενών.
Ποιο ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η βιοτεχνολογία στη διάγνωση και θεραπεία ασθενειών;
H βιοτεχνολογία στοχεύει στην αξιοποίηση των σημαντικών επιτευγμάτων της Βιολογίας και των συναφών επιστημών με σκοπό την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών για την βελτίωση της υγείας του ανθρώπου. Στον τομέα της υγείας και ιδιαίτερα της ογκολογίας, η βιοτεχνολογία κατέστησε δυνατή την ασφαλέστερη παραγωγή όλο και περισσότερων φαρμάκων και ιατρικών υπηρεσιών με ιδιαίτερη συμβολή στην πρόληψη της νόσου. Η συμβολή της στην έγκαιρη και εξειδικευμένη διάγνωση αποτελεί την αιχμή του δόρατος στην προσπάθεια αυτή με εφαρμογές όπως η ανίχνευση μεταλλάξεων, η απεικόνιση χρησιμοποιώντας τομογραφία ποζιτρονίων, η χρήση της υγρής βιοψίας για μεγιστοποίηση της επιλογής της καταλληλότερης θεραπείας του ασθενούς κ.α. Επιπλέον, ανοίγει νέες προοπτικές για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής με βάση καινοτόμες ιατρικές εφαρμογές όπως η τεχνητή κατασκευή ιστών και οργάνων, η γονιδιακή θεραπεία γενετικών νόσων σε συνδυασμό με νανοθεραπείες, η μελέτη των φαινομένων γήρανσης για ανάπλαση ιστών, η ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και βιοϋλικών.
Ποια κατάσταση επικρατεί σήμερα στην Κύπρο σε σχέση με την έρευνα για τον καρκίνο;
Ερχόμενη στην Κύπρο το 2010, υπήρχαν 5 με 6 ομάδες που ασχολούνταν με τον καρκίνο. Αυτή τη στιγμή έχουμε τουλάχιστον 30 ομάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με την έρευνα για τον καρκίνο, σε ακαδημαϊκό, ερευνητικό ή επιχειρηματικό επίπεδο. Έχουν δημιουργηθεί Κέντρα Έρευνας Καρκίνου, και έχουν ενδυναμωθεί οι ερευνητικές μας εγκαταστάσεις με state-of-the-art εξοπλισμό ακολουθώντας τις παγκόσμιες ερευνητικές εξελίξεις. Σημαντική επίσης είναι και η εισροή ευρωπαϊκών και τοπικών κονδυλίων που διοχετεύονται σε ογκολογικά ερευνητικά προγράμματα μέσα από ανταγωνιστικές διαδικασίες όπως το Horizon 2020, τα ERC grants, τα προγράμματα Eurostars και Marie Curie, αλλά και τα Προγράμματα Έρευνας, Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) όπου καταστούν δυνατή την τοπική ερευνητική δραστηριότητα. Η έρευνα που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη στην Κύπρο για τον καρκίνο είναι πραγματικά σημαντική, με διακρίσεις τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μιλήστε μας λίγο για την καινοτόμο πειραματική θεραπευτική μέθοδο EVmiR κατά του καρκίνου του μαστού, για την οποία βραβευθήκατε πρόσφατα ως εφευρέτρια από την Αμερικανική Ακαδημία Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η εν λόγω θεραπεία σήμερα;
Το αντικείμενο της βράβευσης μου αφορούσε στην καινοτόμο θεραπευτική πλατφόρμα κατά του μεταστατικού καρκίνου του μαστού EVmiR® μιας καινοτόμου κατηγορίας θεραπευτικών παραγόντων, βασισμένη σε νανοσωματίδια που προέρχονται από βλαστικά κύτταρα και είναι ικανά να στοχεύσουν επιλεκτικά καρκινικούς όγκους χωρίς την καταστροφή των υγιών ιστών. Η καινοτόμος θεραπεία EVmiR®, όπου αυτή την στιγμή βρίσκεται στο στάδιο των προκλινικών δοκιμών, ενθυλακώνει μια νέα κλάση θεραπευτικών παραγόντων, τα microRNAs, όπου τα παραδίδουν σε δύσβατους καρκινικούς όγκους με στόχο την επιρροή της δράσης των γονιδίων που σχετίζονται με την ανάπτυξη, νεοαγγείωση και μετάσταση του καρκίνου. Μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία για τον καρκίνο όπου τα miRNAs λόγω της ικανότητάς τους να στοχεύουν ταυτόχρονα πολλαπλά ογκογονίδια θεωρούνται πλέον ανερχόμενη θεραπευτική στρατηγική. Η ερευνητική μας ομάδα πέτυχε την καταστολή των καρκινικών βιοδεικτών και την συρρίκνωση των όγκων. Ταυτόχρονα, προωθεί μια πρωτοποριακή ιδέα για την καταπολέμηση της ασθένειας, όπως την μετατροπή των καρκινωμάτων σε υγιείς ιστούς και την αναγέννηση των κατεσταλμένων οργάνων. Η καινοτόμος τεχνολογία EVmiR® στοχεύει στη θεραπεία διάφορων ειδών καρκίνου αφού απενεργοποιεί την έκφραση ογκοπρωτεϊνών σε πάνω από 20 καρκίνους.
Με ποιους ερευνητικούς τομείς ασχολείστε και πώς η έρευνα σας για το καρκίνο που πραγματοποιείται στην Κύπρο μπορεί να συμβάλει στην παγκόσμια μάχη κατά του καρκίνου;
Η ερευνητική μου ενασχόληση για τον καρκίνο εστιάζεται στην ολιστική προσέγγιση και στην ολοκληρωμένη φροντίδα του ασθενούς. Η στρατηγική μας για την καταπολέμηση της νόσου του καρκίνου εστιάζεται στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου μοντέλου φροντίδας χρησιμοποιώντας αρχές όπως: Εξατομικευμένη διάγνωση σε πραγματικό χρόνο με βάση την τεχνολογία της υγρής βιοψίας των miRNAs. Εξατομικευμένη στοχευμένη θεραπεία βασισμένη στην καινοτόμο τεχνολογία EVmiR® όπου τα θεραπευτικά miRNAs επιλέγονται σύμφωνα με το προφίλ του ασθενούς. Ανακούφιση δερματολογικών παρενεργειών μετά από ογκολογικές θεραπείες που βασίζονται στην αναγεννητική δύναμη φυτικών εκχυλισμάτων σε συνδυασμό με μια νέα κατηγορία τρισδιάστατου ιατρικού ατελοκολλαγόνου. Αναγέννηση ιστών και οργάνων καταπονημένων από ογκολογικές θεραπείες με την χρήση βιοεκτύπωσης ιστών και τεχνιτών οργάνων με “μελάνι” ιατρικού κολλαγόνου. Κατά την εφαρμογή μιας τέτοιας ολιστικής προσέγγισης, δίδεται έμφαση στην ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και στην ενίσχυση της ενδυνάμωσής τους για την καταπολέμηση της νόσου και την επιβίωσης.
