Τι είναι μια τοξική σχέση;

Είναι μια σχέση που αντί να μας κάνει να νιώθουμε καλά και ασφαλείς, μας κουράζει ψυχικά και μας γεμίζει άγχος. Με τον καιρό, αρχίζουμε να αμφισβητούμε την αξία μας και να χάνουμε την αυτοπεποίθησή μας. Σε τέτοιες σχέσεις, δεν νιώθουμε συναισθηματική ασφάλεια, η επικοινωνία δεν λειτουργεί σωστά και υπάρχει ανισορροπία.

Πώς αναγνωρίζουμε μια τοξική σχέση;

Κάποια από τα σημάδια μιας τοξικής σχέσης περιλαμβάνουν:

• Χειριστικότητα (π.χ. gaslighting)
• Έλεγχο και ζήλια
• Συνεχή ή υποδόρια κριτική
• Δημιουργία ενοχών
• Θόλωση ή κατάργηση των προσωπικών ορίων
• Μονομερής προσπάθεια στη διατήρηση της σχέσης
• Αίσθηση σύγχυσης και ανασφάλειας

Συχνά οι τοξικές σχέσεις περνούν απαρατήρητες στην αρχή, καθώς η δυσλειτουργία εμφανίζεται σταδιακά.

Μορφές τοξικών σχέσεων

Η τοξικότητα δεν περιορίζεται μόνο στις ερωτικές σχέσεις. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε πλαίσιο:

• Ερωτικές σχέσεις: συναισθηματική εξάρτηση, έλεγχος, έντονη αστάθεια και κύκλοι σύγκρουσης και συμφιλίωσης.
• Φιλικές σχέσεις: εκμετάλλευση, συγκρίσεις, συναισθηματικός ανταγωνισμός, απουσία στήριξης.
• Επαγγελματικές σχέσεις: κακοποιητική ή αυταρχική συμπεριφορά από προϊσταμένους ή συναδέλφους, έλλειψη ορίων και σεβασμού.

Γιατί δυσκολευόμαστε να φύγουμε αφού είναι κάτι που μας πονάει;

Η δυσκολία απεγκλωβισμού από μια τοξική σχέση δεν οφείλεται μόνο στην εξωτερική δυναμική, αλλά και σε βαθύτερα εσωτερικά μοτίβα.

1. Ένας βασικός ψυχολογικός παράγοντας είναι το μοτίβο προσκόλλησης που έχει αναπτυχθεί από την παιδική ηλικία. Αν ένα άτομο έχει μάθει ότι η αγάπη συνοδεύεται από έλεγχο, απόρριψη ή συναισθηματική αστάθεια, τότε το τοξικό ως ενήλικας μπορεί να του φαίνεται γνώριμο και άρα (λανθασμένα) ασφαλές.

1. Το πιο ύπουλο στις τοξικές σχέσεις είναι ότι συχνά δεν πονάνε συνέχεια, πονάνε ανάμεσα σε στιγμές τρυφερότητας. Μετά την ένταση και την απόσταση, έρχεται μια περίοδος ηρεμίας και τρυφερότητας, που σε κάνει να ελπίζεις ξανά. Και κάπως έτσι, εγκλωβίζεσαι σε έναν κύκλο που δεν σταματά, επειδή η επόμενη "καλή στιγμή" μοιάζει πάντα να σε δικαιώνει.

Τρόποι αντιμετώπισης και απεγκλωβισμού

Η αποδέσμευση από μια τοξική σχέση ξεκινά με την αναγνώριση του προβλήματος. Τα βήματα προς την απελευθέρωση περιλαμβάνουν:

• Κατανόηση των προσωπικών μοτίβων σχέσης
• Θέσπιση και ενίσχυση προσωπικών ορίων
• Ζήτηση υποστήριξης από ειδικούς (π.χ. ψυχοθεραπευτές)
• Επαφή με πρόσωπα που προσφέρουν ασφάλεια και ρεαλιστική καθοδήγηση
• Σταδιακή ενδυνάμωση και ανάκτηση της αυτοεκτίμησης

Η τοξικότητα δεν είναι πάντα προφανής, αλλά η κατανόηση των μηχανισμών της είναι το πρώτο βήμα για την αλλαγή. Οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στον σεβασμό, την αμοιβαιότητα και την ελευθερία. Όταν αυτά λείπουν, η απομάκρυνση είναι μια πράξη φροντίδας προς τον εαυτό.

Το να ζητήσεις βοήθεια δεν σημαίνει ότι δεν τα καταφέρνεις. Σημαίνει ότι επιλέγεις να φροντίσεις τον εαυτό σου ανακαλύπτοντας πιο λειτουργικά μοτίβα για εσένα. 

Ένας ψυχολόγος μπορεί να σε βοηθήσει να δεις καθαρά εκεί που εσύ έχεις μάθει να αντέχεις στο σκοτάδι.

Αναστασία Κυριάκου 

Εγγεγραμμένη Συμβουλευτική Ψυχολόγος